دره پلنگان نی ریز
پلنگان یا تنگ پلنگان دره ای بسیار زیبا و سرسبز است.که در حوالی شرق شهر نی ریز در استان فارس قرار دارد. دره ای زیبا و سرسبز که در محاصره دو رشته کوه از رشته کوه های زاگرس قرار گرفته و پوشیده از انبوه گل های بهاری همانند شقایق های وحشی است. این دره سرسبز مامن درختان سر به فلک کشیده انجیر، سرو، بیدهای کهن سال و بادام کوهی است که چشم انداز بسیار زیبایی را فراهم کرده اند. آب و هوای مطبوع و دلچسب و همچنین طبیعت سرسبز و زیبا سبب شده تا این دره چشم نواز به یکی از تفرجگاه های اصلی شهر نی ریز مبدل شود. عبور رودخانه پلنگان نیز بر طراوت هر چه بیشتر این دره افزوده است که از چشمه بشر سرچشمه می گیرد.
رودخانه پس از عبور از تنگ وارد بخش زیبای باغ بیشه در جنوب تنگ شده و پس از عبور از باغ نارو به گوراب هایی در مسیر رودخانه وارد می شود. چشمه ای با نام چشمه پلنگان نیز در این دره قرار دارد، که از ارتفاعات کوه شهباز سرچشمه گرفته و در درون دره جاری می گردد، این چشمه پرآب سالیان سال یکی از منابع اصلی آبیاری باغات میوه اطراف شهر نیریز بوده است . این دره در نزدیکی روستای پلنگان از توابع دهستان هرگان قرار دارد و در روز طبیعت یکی از مهم ترین تفرجگاه های مردم شهر نی ریز است. طبیعت کوهستانی در کنار جنگل و رودخانه ها و چشمه سارها این منطقه تفریحی را بسیار محبوب کرده است.
عبور رودخانه خروشان پلنگان از میان صخره ها و درختان کهنسال سبب شده تا آبشارهای کوتاه و بلندی در طی مسیر به وجود بیاید که بر زیبایی هر چه بیشتر تنگ پلنگان افزوده است. اوایل بهار و همچنین فصل تابستان از بهترین روزهای سال برای رفتن به تنگ پلنگان است چرا که طبیعت به زیباترین شکل ممکن آراسته با انواع گل ها و گیاهان است و درخت ها همگی سرسبز و باطراوتند آب و هوای خنک تابستانه این تنگ نیز از دیگر عوامل محبوبیت آن در فصل تابستان است. راه دسترسی به این تفرجگاه زیبا کاملا آسفالته بوده و وجود زیارتگاهی به نام امامزاده شاه یعقوب و همچنین یک برکه آب که با نام چاه امام حسین (ع) شهرت یافته است از جمله دلایل محبوبیت بیشتر این تفرجگاه در بین مردم شهرستان نی ریز است.
نام این دره زیبا در فارسنامه ناصری و فرهنگ لغت‌نامه دهخدا نیز آمده است.
در قبالجات، نوشته‌ها، سندها و قراردادها، با نامهای «دهنه پلنگان»، «جبل پلنگان»، «کوهستان پلنگان» و «دره پلنگان» یاد شده است.
کوه‌های سر به فلک کشیده پیرامون دره پلنگان را احاطه کرده و در بخش شمالی آن، بین دو کوه فاصله است که به آن «دروازه» پلنگان می‌گویند و محل ایاب و ذهاب است.
از مرکز نیریز تا انتهای «پلنگان» یعنی قُمپ (غمپ) جاده آسفالت شده ادامه راه اما در اصطلاح عوام «مال‌رو» است؛ یعنی راه باریکی که فقط چهار‌پایان یا مردم پیاده می‌توانند از آن عبور کنند.
از همین مسیر می‌توان پیاده به روستای ایج استهبان و حتی داراب رفت در قدیم مردم از این مسیر برای خرید «بَر» انجیر به ایج می‌رفته‌اند.
در طول «دهنه پلنگان» از بشر و دره‌ی سیاه تا دروازه، رودخانه‌ای فصلی عبور می‌کند، که کوه‌های پلنگان را به دو بخش تقسیم کرده در سالهای ترسالی، از آب چشمه فصلی بشر که در حدود ده کیلومتری جنوب پلنگان است و همچنین چشمه‌سارهای مسیر، رودخانه پرآب می‌شود و حتی آب آن تا دریاچه بختگان نیریز می‌رود.
جاده‌ی خاکی «پلنگان» را نخست محمد حسن‌خان فاتح فرزند امیرمحمدحسین‌خان فاتح ملقب به معاون‌الدیوان در سال ١٣٢۴ خورشیدی و زمانی‌که شهردار بود، احداث کرد.
در دره پلنگان چشمه‌سارهایی با آب گوارا به اسامی «سُوِل‌زار»، «خرمنو»، «بیدبقال»، «دری‌سیاه»، «حسنی»، «احمدی»، «بِشر»، «قمپ» غمپ ، خَنی‌گل خنک‌گل ، «توم‌کُوْنا»، «رزی» و وجود دارند..
تعدادی باغ به نامهای «باغ نارو»، «باغ خرمنو»، «باغهای بیدبقال» و «باغهای بیشه» نیز چون نگینهایی سبز بر پهنه بختگان وجود دارند.
در باغ بیشه تعدادی درخت «سروناز» وجود دارد از این درختان، سه درخت بسیار کهنسال و قدیمی است که کسی از قدمت آنها چیزی نمی‌دان.د
در پلنگان دو رشته کاریز وجود دارد یکی به نام «نارو» که شخصی است و چند مالک دارد و پس از مشروب‌کردن «باغ نارو»، آب آن برای آبیاری باغ‌ها به شهر می‌آید؛ و دیگری «برنجزار» که در مالکیت شهرداری است و براساس برخی از شنیده‌ها دولت حدود سال ١٣۴٠ خورشیدی آن را در مالکیت شهرداری نیریز قرار داد که البته درستی این تاریخ مشخص نیست.
پیش از آنکه آب این قنات به شهر آورده شود، با آن، زمین‌های «برنجزار» را کشت می‌کردند شاید برنج هم می‌کاشته‌اند که به نام کاریز برنجزار و «زمین‌برنجزار» معروف بوده است.
در دهانه «پلنگان» انواع درختان وجود دارند از قبیل:
1- انجیر (در چند گونه)
٢- انار (در گونه‌های متنوع)
٣- به
۴- رَز (در چند گونه در سابق در دره پلنگان شیره سنتی انگور تهیه می‌شد )
۵- بادام، گردو، سیب، آلو، بیدمشک، بخورک الوک، بارشیک، بارشین ارژن، بنه و
بوته‌های طبی انغوزه، اُشترک، کتیرا و از دیگر گونه‌های گیاهی پلنگان است
همچنین انواع حیوانات و پرندگان نیز در این دره زیبا زیست می‌کنند که اکنون از برخی نشانی در دست نیست نظیر: پلنگ، سیخور، کبک، انواع گنجشک، پازن، میش، بز، قوچ و .
